Een beding van aanwas is een clausule die bij de aankoop van een woning vaak aan de akte wordt toegevoegd. Veelal om fiscale redenen, maar er kunnen ook praktische redenen aan de grondslag liggen. Wat is een beding van aanwas? En wat zijn de voor- en nadelen van een beding van aanwas? Ontdek het hieronder.
Wat is een beding van aanwas?
Een beding van aanwas wordt ook wel eens een tontine genoemd. Dit beding is een kanscontract en wordt opgenomen in een koopovereenkomst waarbij meerdere personen samen in onverdeeldheid een onroerend goed verwerven. Het gaat vaak om twee personen, maar het kunnen er ook meer zijn.
Hieraan koppelen de kopers een aanwasmogelijkheid: het deel van de eerst stervende zal dan aanwassen bij het deel van de langstlevende. Als twee mensen samen een huis kopen, wagen ze dus een gokje: wie eerst sterft, verliest zijn deel en ziet het aanwassen bij degene die het langst blijft leven. Ze kunnen elk een half huis winnen of een half huis verliezen. Dat laatste is uiteraard vooral voor hun erfgenamen van belang, want zelf zijn ze er niet meer.
Geldigheid van een beding van aanwas
Een beding van aanwas is een geldig beding dat wordt opgenomen in de notariële akte. Opdat het geldig zou zijn, moet er wel sprake zijn van een geldig kanscontract. Daarom moet het karakter van het beding van aanwas voor beide partijen evenwaardig zijn. De winst- of verlieskansen moeten hiervoor min of meer even groot zijn. Dit is bijvoorbeeld niet het geval als de ene koper erg jong is en de andere koper erg oud of als de ene koper palliatief is en de andere koper kerngezond. Indien het karakter niet evenwaardig is, spreekt de fiscus niet van een kanscontract maar van een verdoken schenking. Dit heeft fiscale gevolgen, want bij een schenking zijn er schenkbelastingen te betalen.
Voor- en nadelen van een clausule van aanwas
Het beding van aanwas bij een onroerend goed kan fiscale voordelen en nadelen hebben. Dit heeft te maken met de fiscale behandeling van het beding van aanwas. Op het beding van aanwas worden er namelijk geen erfrechten berekend: het is de winst van een kanscontract – net zoals wanneer je EuroMillions wint – en geen resultaat van een erfenis. Wel is het zo dat er registratierechten te betalen zijn. En dat kan dan weer een nadeel zijn.
Indien het onroerend goed de gezinswoning is, is erven in principe gunstiger. De gezinswoning is namelijk vrijgesteld van erfbelastingen. Omdat er door het beding van aanwas registratierechten te betalen zijn, is het beding van aanwas een nadeel. Wanneer het onroerend goed niet de gezinswoning is, zal het betalen van de registratierechten gunstiger zijn. Dan is het beding van aanwas een voordeel.
Een beding van aanwas kan daarnaast ook om praktische redenen interessant zijn. Omdat het aanwassend gedeelte geen erfenis is, kan het een oplossing zijn om de reservataire rechten van kinderen uit te sluiten. Normaal gesproken erven kinderen namelijk altijd een minimumdeel van hun ouders. Via een beding van aanwas kan worden voorkomen dat een kind of de kinderen een deel van de woning erven. Vaak wordt een beding van aanwas dan ook opgenomen door mensen die al kinderen uit een vorig huwelijk hebben.
Een nadeel van een beding van aanwas is dat het gaat om een wederzijdse overeenkomst die niet zomaar eenzijdig kan worden verbroken. Dit zorgt er ook voor dat iemand die mede-eigenaar is zijn deel van de woning nooit kan verkopen aan een ander zonder de medewerking van degene met wie het beding van aanwas is overeengekomen.
Ten slotte zorgt het beding van aanwas ervoor dat het onroerend goed definitief uit het vermogen van de overledene verdwijnt. Het is niet mogelijk om dit deel of een deel ervan via een erfenis aan de familie door te geven. Als de ander enkele weken na het overlijden ook sterft, worden enkel zijn erfgenamen eigenaar van het huis en blijft de familie van degene die eerst stierf achterwege. Niet iedereen vindt dat redelijk.
Oplossing voor de nadelen van het beding van aanwas
Omwille van de nadelen die aan het beding van aanwas verbonden zijn, is het belangrijk om de situatie vooraf goed te bespreken met de notaris. Staar je er echter niet blind op, want er zijn heel wat creatieve oplossingen mogelijk. Weet wel dat het mogelijk is om een aantal nadelen van het beding van aanwas weg te werken.
Zo kan men een beding van aanwas met optie afspreken. Op het moment van overlijden kan de langstlevende dan vrij beslissen of hij al dan niet akkoord gaat met het aanwassen. Het voordeel van zo’n optioneel beding van aanwas is dat hij dus eigenlijk een keuzerecht heeft: aanwassen en registratierecht betalen of niet aanwassen en een beroep doen op het erfrecht.
Daarnaast kan er worden overeengekomen dat de partijen het beding van aanwas eenzijdig kunnen opzeggen. Op deze manier wordt voorkomen dat iemand zijn deel van het onroerend goed niet langer kan verkopen.
Wat het verdwijnen uit het familievermogen betreft, kan er ten slotte worden overeengekomen dat het beding van aanwas beperkt is tot het vruchtgebruik. Wanneer ook de vruchtgebruiker sterft, komt het deel van degene die eerst stierf weer bij zijn erfgenamen terecht.
Voor wie is het beding van aanwas interessant?
Een beding van aanwas wordt vooral gebruikt tussen mensen die in concubinaat leven. Dit omdat ze wettelijk gezien als vreemden worden beschouwd en niet zomaar of fiscaal ongunstig van elkaar erven. Meer zelfs, ze krijgen mogelijk te maken met reservataire erfgenamen die men niet kan onterven. Het is een van de redenen waarom partners die al kinderen uit een vorig huwelijk hebben, kiezen voor een beding van aanwas.
Veelal gaat het bovendien om mensen met een amoureuze relatie, omdat de wil om elkaar ook na het overlijden te bevoordelen daar het grootst is. Dit is echter geen verplichting. Ook bijvoorbeeld broers en zussen, neven en nichten of goede vrienden kunnen een beding van aanwas overeenkomen.
Ten slotte is het vooral interessant bij een tweede woning en niet bij een gezinswoning. In de praktijk wordt ook bij een gezinswoning vaak een optioneel beding van aanwas opgenomen. Het kan nu eenmaal dat wat vandaag nog de gezinswoning is, binnen enkele jaren de tweede woning wordt.
