De eigendomsstructuur achter woningen kan soms behoorlijk complex zijn. Dat heeft vaak te maken met erfkwesties, waarbij er al eens sprake is van verschillende eigenaars en vruchtgebruikers. Soms is er niet alleen sprake van vruchtgebruik, maar ook van eventueel vruchtgebruik. Hierbij kan eventueel vruchtgebruik een verkoop extra complex maken. Wat is vruchtgebruik? En wat is een eventueel vruchtgebruik? Het antwoord op deze en andere vragen is hieronder te vinden.
Wat is een eventueel vruchtgebruik?
Vruchtgebruik betekenis: een recht dat op een goed wordt gevestigd en dat het recht geeft om er gebruik van te maken en om van de vruchten ervan te genieten, terwijl het eigendom van iemand anders is.
Het vruchtgebruik op een woning geeft bijvoorbeeld het recht om in de woning te wonen of om het te verhuren en dan van de inkomsten te genieten. Als de vruchtgebruiker naar het rusthuis gaat, heeft de vruchtgebruiker dus recht op de huurinkomsten. Het eigendomsrecht of de zogeheten blote eigendom ligt echter bij iemand anders. Eenmaal de vruchtgebruiker sterft (of de termijn van het vruchtgebruik afloopt) wast alles automatisch aan bij degene die het eigendomsrecht heeft. Hij wordt dan de volle eigenaar.
Een eventueel vruchtgebruik wordt ook wel eens een uitgesteld vruchtgebruik genoemd, hoewel dat laatste niet echt de beste benaming is. Het is eigenlijk een recht van vruchtgebruik waarover iemand pas kan beschikken als het actuele vruchtgebruik van een derde afloopt. Een eventueel vruchtgebruik wordt pas actueel als deze derde overlijdt of op een andere manier het vruchtgebruik verliest. Dat is bijvoorbeeld het geval als de actuele vruchtgebruiker afstand doet van het vruchtgebruik of als een eventuele termijn is overschreden. Als de houder van een eventueel vruchtgebruik eerder overlijdt, wordt een eventueel vruchtgebruik nooit actueel. Wanneer er een eventueel vruchtgebruik is, zal het recht van vruchtgebruik pas aanwassen nadat ook deze persoon is overleden of wanneer de termijn afloopt.
Voorbeeld van het ontstaan van een eventueel vruchtgebruik
Neem bijvoorbeeld de volgende situatie: Johan en Isabelle zijn gehuwd. Isabelle haar stiefvader komt te overlijden en zij erft de naakte eigendom van zijn woning, haar moeder krijgt het vruchtgebruik. Isabelle sterft vervolgens voor haar moeder. Johan krijgt daarop het vruchtgebruik over de nalatenschap van Isabelle, inclusief de genoemde woning, maar Isabelles moeder heeft ook nog steeds het vruchtgebruik op het huis. Het vruchtgebruik van de moeder primeert, want zij was eerst. Bij Johan gaat het dan om een eventueel vruchtgebruik of een vruchtgebruik van de tweede orde: pas als en slechts indien Isabelles moeder overlijdt of afstand doet van haar vruchtgebruik wordt Johan zijn eventueel vruchtgebruik actueel en wordt hij vruchtgebruiker van de eerste orde.
Vaak is het zo dat een eventueel vruchtgebruik bij erfenis en door het huwelijksvermogensrecht tot stand komt, maar er zijn ook andere manieren waarop een eventueel vruchtgebruik kan ontstaan. Het gaat dan bijvoorbeeld om overeenkomsten, schenkingen en testamenten.
Berekening eventueel vruchtgebruik bij verkoop
Hoewel een eventueel vruchtgebruik niet actueel is, heeft het toch een waarde. Het is namelijk een kans dat men over een (levenslang) vruchtgebruik zal beschikken. Hoe jonger de vruchtgebruiker in de tweede orde is ten opzichte van de vruchtgebruiker in de eerste orde, hoe groter de kans is dat dat een eventueel vruchtgebruik ooit actueel wordt. Daarmee zal rekening moeten worden gehouden bij de berekening van een eventueel vruchtgebruik.
Bij de berekening van een eventueel vruchtgebruik houdt men ook rekening met het geslacht, omdat mannen een lagere levensverwachting hebben dan vrouwen. In de praktijk gebruikt men tabellen bij vruchtgebruik, zogeheten sterftetabellen. Ook de duurtijd van het vruchtgebruik op de woning en de waarde van het pand spelen uiteraard een rol bij de berekening van een eventueel vruchtgebruik.
Eventueel vruchtgebruik: Vlabel en successierechten vruchtgebruik
Ook fiscaal gezien heeft een eventueel vruchtgebruik een aantal consequenties, bijvoorbeeld in het kader van de erfbelasting. Het probleem is dat op het moment van het overlijden van de huwelijkspartner een eventueel vruchtgebruik slechts een recht onder opschortende voorwaarde is. Daarom is het de regel dat men, bij het actueel worden van het vruchtgebruik, een nieuwe aangifte moet indienen.