Een werknemerscoöperatie gaat in tegen de klassieke zienswijze: ofwel ben je een werkgever en heb je zeggenschap, ofwel ben je een werknemer en sta je in ruil voor een loon onder het gezag van een werkgever. Bij een werknemerscoöperatie hebben de werknemers echter ook zeggenschap in de meest uitgebreide zin van het woord. We leggen uit wat het is, hoe het werkt en hoe het ontstaat.
Wat is een werknemerscoöperatie?
Een werknemerscoöperatie is een organisatievorm waarbij werknemers aan het roer staan. Bij een klassieke organisatievorm zijn dit vaak aandeelhouders die niet zelf op de arbeidsvloer staan, terwijl dit bij een werknemerscoöperatie wel het geval is. Soms spreekt men ook van een werkerscoöperatie, omdat de werkers zowel zelfstandigen als werknemers kunnen zijn.
Redenen voor een werknemerscoöperatie
Een werknemers- of werkerscoöperatie kan om verschillende redenen ontstaan. Soms zien verschillende zelfstandigen bijvoorbeeld in dat ze omwille van schaalvoordelen beter samenwerken in één onderneming. Ze gaan dan als werkers aan de slag in de werknemerscoöperatie.
Een werknemerscoöperatie kan ook een manier zijn om medewerkers meer verantwoordelijkheidsgevoel te bieden. Zowel op sociaal als economisch vlak zijn er voordelen aan een werknemerscoöperatie verbonden. De tewerkstelling is bijvoorbeeld automatisch lokaal verankerd, want werknemers zullen niet zomaar naar het buitenland willen verhuizen. Het sociale aspect krijgt ook vaak veel meer aandacht in een werknemerscoöperatie. Bij dergelijke coöperaties staat het coöperatieve gedachtegoed vaak centraal.
Ten slotte is een werknemerscoöperatie een manier om een bedrijfsoverdracht mogelijk te maken. In het kader van een bedrijfsovergang worden bedrijven vaak verkocht of gaan ze over naar erfgenamen. Een eigenaar kan er ook voor kiezen om het bedrijf aan de medewerkers over te dragen, bijvoorbeeld omdat er geen erfgenamen zijn of omdat hij het bedrijf niet in vreemde handen wil achterlaten.
Hoe een werknemerscoöperatie oprichten?
Vaak zal een nieuwe werknemerscoöperatie een coöperatieve vennootschap zijn. Een coöperatieve vennootschap heeft het voordeel dat vennoten eenvoudig kunnen toetreden en uittreden. Bekende voorbeelden van coöperatieve vennootschappen zijn Eandis (de gemeenten zijn de aandeelhouders), Milcobel (de melkveehouders zijn de aandeelhouders), Apache (de lezers zijn de aandeelhouders) en uitgeverij Acco (studenten zijn de aandeelhouders). Bij een werkers- of werknemerscoöperatie zijn het uiteraard de werkers die de aandeelhouders zijn.
Een coöperatieve vennootschap is een vennootschapsvorm met een beperkte aansprakelijkheid, doorspekt met het coöperatief gedachtegoed. Qua invulling lijkt het sterk op de bv, hoewel het meerhoofdig moet worden opgericht. Het oprichten van een cv gebeurt met minstens drie oprichters. Er is een beperkt startkapitaal nodig, een symbolische euro kan al volstaan. De oprichting van een cv gebeurt via de notaris.
In feite hoeft een werknemerscoöperatie niet als een cv te worden opgericht. Het gebeurt vaak dat bij een bedrijfsovername stapsgewijs in de richting van een werknemerscoöperatie wordt geëvolueerd. Een aantal werknemers kopen dan aandelen en krijgen een stuk meer zeggenschap, waarna langzaamaan steeds meer werknemers worden betrokken. De weg naar de werknemerscoöperatie verloopt dan stap voor stap en niet abrupt. Het nadeel is dat aandelen vaak niet goedkoop zijn en dat niet alle werknemers zomaar naar de bank kunnen of willen stappen om aandelen te vergaren.
