Een eigen zaak starten is leuk, spannend en misschien zelfs jouw droom. Toch is het bovenal niet zonder risico’s. Niet voor niets beginnen we dan ook met een maximale voorbereiding en een fiks ondernemingsplan. Het start allemaal met een inspirerend idee, maar gaat al snel over naar de wettelijke verplichtingen bij het starten van een eigen zaak. Een eigen zaak starten in bijberoep of toch maar in hoofdberoep? Ook praktische overwegingen spelen hier een meer dan belangrijke rol. In dit artikel heb ik uiteraard uitgebreid aandacht voor dergelijke overwegingen. Ook focus ik op verschillende bijzondere situaties waarbij ook afwijkende regels van toepassing zijn.
Een eigen zaak starten, maar wat?
Wil je een eigen zaak starten maar blijft een welomlijnd idee achterwege? Niemand kan voor jou beslissen. Toch zijn er aantal hulpmiddelen en tips om alsnog tot een geschikt idee te komen. Volg in de eerste plaats de actualiteit binnen de gewenste sector. Ga eveneens het gesprek aan met innovators en zorg dat je up-to-date bent en blijft. Ken ook gewoon jezelf of leer jezelf kennen: het kennen van jouw sterktes, zwaktes en de valkuilen is onontbeerlijk. De vraag is niet “Een eigen zaak starten, maar wat?”, maar eerder: “Waar liggen mijn talenten en hoe kan ik ze in een eigen zaak maximaal tot uiting laten komen?”. Verruim daarom jouw kennis en ervaringen: stap uit jouw routine en ga op ontdekking. Een korte vakantie kan soms wonderen verrichten. Is dat allemaal een tikkeltje te risicovol? Dan kan je natuurlijk ook gewoon een goed draaiende zaak overnemen.
Hoe dan ook toets je steeds de haalbaarheid van jouw idee via een weldoordacht ondernemingsplan. Vooral het financieel luik is daarbij heel belangrijk. Hier kan een accountant jou dan weer in bijstaan. Ben je nog op zoek naar een goede boekhouder in je buurt? Dan brengen we je graag in contact met een expert. Geef even je gegevens door en bespreek je plannen en noden. Binnen 48 uur ontvang je verschillende offertes en vervolgens kan de boekhouder meteen helpen bij het nagaan van de financiële haalbaarheid van je plan.
Eigen zaak starten in bijberoep of hoofdberoep?
Een eigen zaak starten in België doe je in principe in hoofdberoep. Een eigen zaak starten in bijberoep kan echter ook indien voldaan is aan een aantal voorwaarden. Er zijn bovendien belangrijke verschillen tussen een eigen zaak starten in bijberoep en in hoofdberoep. Onder andere wat betreft de sociale bijdragen zijn die verschillen niet onbelangrijk. Logischerwijs is dit dan ook een van de eerste vragen die je jezelf zal stellen.
Eigen zaak starten in hoofdberoep
Je start een eigen zaak in hoofdberoep indien je geen andere inkomstenbronnen hebt of indien de zelfstandige activiteit de voornaamste beroepsactiviteit is. Wanneer je als loontrekkende minder dan halftijds werkt, kan je een eigen zaak starten in hoofdberoep. De hoegrootheid van het inkomen speelt met andere woorden geen rol: enkel de tijdsbesteding. Op de exacte criteria kom ik hieronder terug (eigen zaak starten in bijberoep).
Indien je een eigen zaak start in hoofdberoep moet je sociale bijdragen betalen. Er geldt eveneens een minimumbedrag: bij lage inkomsten is een eigen zaak in hoofdberoep daarom vaak minder interessant. Anderzijds brengt de betaling van sociale bijdragen natuurlijk ook het genot van sociale zekerheidsrechten met zich mee: moederschapsuitkering, terugbetaling medische kosten bij ziekte en ongeval, een uitkering bij tijdelijke stopzetting ten gevolge van een brand… Dit is een van de voornaamste voordelen van een zelfstandige in hoofdberoep.
Belangrijk om te weten is dat een eigen zaak starten in hoofdberoep ook gevolgen kan hebben voor de wettelijk samenwonende of de gehuwde partner. Indien die partner immers geen sociaal statuut heeft en er sprake is van een eenmanszaak, wordt de partner immers automatisch aanzien als een meewerkende echtgenoot. De partner zal met andere woorden ook sociale bijdragen moeten betalen.
Eigen zaak starten in bijberoep
Indien je aan een aantal voorwaarden voldoet, kan je een eigen zaak starten in bijberoep. Zo moet je in de eerste plaats ook nog werken als werknemer of ambtenaar of moet je een uitkering ontvangen. Het moet hierbij gaan om een minimale tewerkstelling van 50% als loontrekkende. Voor leerkrachten geldt er een uitzondering: de minimale tewerkstelling van 50% (van het uurrooster) geldt enkel voor niet-vastbenoemde leerkrachten, terwijl vastbenoemde leerkrachten minimaal 60% van een volledig uurrooster dienen te presteren.
Ook indien je een brugpensioen, een werkloosheidsuitkering, een ziekte- of een arbeidsongeschiktheidsuitkering als loontrekkende ontvangt, kan je een eigen zaak starten in bijberoep. Indien je een uitkering combineert met een zelfstandige activiteit is het echter wel aangeraden om je vooraf goed te informeren bij de uitbetalingsinstelling: de zelfstandige inkomsten kunnen immers aanleiding geven tot een latere terugvordering van betaalde uitkeringen.
Het grote voordeel aan een eigen zaak starten in bijberoep is de laagdrempeligheid ervan: de betaling van sociale bijdragen geniet een begrenzing tot de economische realiteit. Op die manier hoef je je minder zorgen te maken bij tegenvallende resultaten. Anderzijds zal je bij een laag jaarinkomen geen extra sociale zekerheidsrechten opbouwen. Enkel indien de grens van 13.550,50 euro overschreden wordt, bouw je (beperkte) sociale voordelen op. Het gaat hierbij om dienstencheques voor zelfstandig werkende moeders. Alsook zal je als zelfstandige in bijberoep extra pensioen opbouwen indien je minder dan 45 jaar als loontrekkende gewerkt hebt.
Wettelijke verplichtingen bij het starten van een eigen zaak
Er zijn heel wat wettelijke verplichtingen bij het starten van een eigen zaak. Bovendien moet je ook een aantal administratieve formaliteiten vervullen. Hieronder zijn de verplichte formaliteiten opgenomen en steeds toegelicht.
Openen van een financiële rekening
Een van de eerste wettelijke verplichtingen bij het starten van een eigen zaak is het openen van een zichtrekening bij een in België gevestigde financiële instelling. Deze rekening moet verschillen van de privérekening en mag enkel voor professionele verrichtingen gebruikt worden. Bovendien moet het rekeningnummer op alle professionele facturen aanwezig zijn.
Inschrijving bij een ziekenfonds
Als zelfstandige zal je je verplicht moeten inschrijven bij een ziekenfonds (of de statuutwijziging melden). Ook als zelfstandige in bijberoep moet je geen nieuw ziekenfonds kiezen maar zal je het bestaan van het bijberoep wel moeten melden. Hiervoor zal je een attest moeten opvragen bij jouw sociaal verzekeringsfonds.
Aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds
Iedere zelfstandige moet ten laatste op de dag van de start van zijn activiteiten zichzelf aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds en de sociale bijdragen betalen. Indien je dit niet doet zal je automatisch aangesloten worden bij de Nationale Hulpkas en kan er een (fikse) administratieve geldboete opgelegd worden.
Inschrijven bij de Kruispuntbank voor Ondernemingen
Deze verplichting geldt ongeacht het feit of de activiteit in hoofd- of bijberoep wordt uitgeoefend. De inschrijving moet ten laatste op de dag van de start van de activiteiten gebeuren. De inschrijving bij de KBO dient te gebeuren via de ondernemingsloketten.
Eventuele andere formaliteiten
Naast deze eerder algemene formaliteiten zijn er ook specifieke wettelijke verplichtingen bij het starten van een eigen zaak. Zo zijn een aantal (intellectuele) beroepen gereglementeerd en hebben zij eigen (deontologische) regels. In het kader hiervan kan een inschrijving bij een Orde of een inschrijving op de lijst van dienstverlenende intellectuele beroepen noodzakelijk blijken voor het voeren van een beroepstitel.
De wettelijke verplichtingen bij het starten van een eigen zaak kunnen ook eventuele vergunningen opleggen. In een eerder artikel hadden we het al over de soorten speciale vergunningen die je als zelfstandige dient te hebben.
Eigen zaak starten in België: vijf bijzondere gevallen
Naast een aantal wettelijke verplichtingen bij het starten van een eigen zaak moeten we eveneens rekening houden met een heleboel praktische overwegingen. Een eigen zaak starten in België is dan ook niet altijd even eenvoudig. Zeker wanneer we een eigen zaak starten vanuit huis, lopen we al snel tegen praktische en reglementaire beperkingen op. Anderzijds heeft de wetgever ook pogingen ondernomen om het starten van een eigen zaak in België eenvoudiger te maken. Zo kunnen werklozen en studenten op heel wat voordelige regels rekenen. Ook wordt de verplichting tot het behalen van een attest bedrijfsbeheer vanaf september 2018 gedeeltelijk afgeschaft.
# 1. Eigen zaak starten vanuit huis
Zij die een eigen zaak starten, hebben lang niet altijd het benodigde budget om meteen ook een eigen pand te kopen of te huren. In België is een eigen zaak starten vanuit huis perfect mogelijk. Anderzijds zal je wel rekening moeten houden met een aantal aandachtspunten.
In de eerste plaats kunnen er problemen optreden indien het gaat om een gehuurde woning (of appartement). Indien de gehuurde woning immers beroepsmatig gebruikt wordt, zal de verhuurder de effectieve huurinkomsten fiscaal moeten aangeven. Dat resulteert vaak in een torenhoge belastingaangifte. Om die reden zal de verhuurder in de huurovereenkomst vaak opnemen dat zo’n bedrijfsmatige exploitatie niet is toegestaan. Dat geeft de verhuurder de nodige slagkracht om bij een fiscale correctie een schadevergoeding te vorderen. Uiteraard kan je nog steeds een eigen zaak starten vanuit huis, maar toch geef je de fiscus maar beter geen extra slagkracht: de huur, energie-, internet- en gelijkaardige kosten boek je maar beter niet in en houd je volledig privé.
Uiteraard kunnen er ook andere factoren een rol spelen. Je kan immers lang niet iedere eigen zaak starten vanuit huis. Zo mag je niet zomaar overal een winkel beginnen of zijn sommige gebieden voorbehouden voor landbouwactiviteiten. Het gemeentebestuur kan je hierover verder informeren. Zeker bij vervuilende of luidruchtige activiteiten of bij zaken die extra veiligheid en controle vergen (bv. voedselindustrie, horecazaken, hotels en nachtwinkels) zijn er heel wat beperkingen van toepassing.
Tot slot zal je ook rekening moeten houden met jouw omgeving. Zo zal je ook het eigendomsrecht van jouw buren moeten respecteren. Zomaar ineens een zware en luidruchtige machine plaatsen in een rustige woonwijk, kan niet zomaar. Bij een appartementsgebouw zal je dan weer rekening moeten houden met het reglement van mede-eigendom: is een eigen zaak starten vanuit jouw appartement hier überhaupt toegestaan?
# 2. Eigen zaak starten als werkloze
Als werkloze heb je in België recht op een werkloosheidsuitkering. Van zodra je opnieuw een job hebt, zal die uitkering logischerwijs vervallen. Net zoals er heel wat initiatieven zijn die werklozen helpen bij de zoektocht naar een nieuwe job, zijn er ook gelijkaardige initiatieven voor zij die een eigen zaak willen starten als werkloze.
De overheid heeft hierbij een speciaal traject opgericht. Via het traject ‘Maak werk van je zaak’ helpt de overheid jou om een eigen zaak te starten als (Vlaamse) werkloze. Het traject start steeds met een infosessie en gaat nadien verder met een gesprek met de VDAB-consulent, die je zal doorverwijzen naar de startersadviseur van Syntra. Het traject biedt ruimte voor een oriënteringsfase van zes maanden. Gedurende de oriënteringsfase krijg je als werkzoekende de tijd om het attest bedrijfsbeheer te behalen (noodzakelijk tot 1 september 2018) en een businessplan uit te werken. Ook nadien kan je overigens nog steeds terecht voor extra begeleiding. Wie ouder is dan 45 jaar zal mogelijks ook beroep kunnen doen op een transitiepremie: een extra financiële steun gedurende maximaal twee jaar.
Naast de gratis begeleiding voor werkzoekenden die een eigen zaak willen starten als werkloze, heeft de overheid nog tal van andere duwtjes in de rug voorzien. Wie een opleiding volgt om zich voor te bereiden op een zelfstandig beroep is bijvoorbeeld vrijgesteld van bepaalde werkloosheidsverplichtingen. Zo mag de werkloze een voorgestelde job weigeren en toch een werkloosheidsuitkering behouden. De werkzoekende hoeft zelfs niet langer beschikbaar te zijn voor de arbeidsmarkt.
Zonder budget een eigen zaak starten als werkloze? Dan kan je ook gewoon kiezen voor een Startlening+. Voorwaarde is wel dat je nog nooit langer dan vier jaar zelfstandig in hoofdberoep geweest bent. Als werkzoekende hoef je zelfs geen waarborgen te geven. Tot slot is er ook een kinderopvangtoeslag voor alleenstaande werkzoekenden die het werk hervatten. Ook zij die een eigen zaak starten als werkloze kunnen beroep doen op de kinderopvangtoeslag. Het gaat om een maandelijkse premie van ongeveer 82 euro. De premie kan gedurende maximaal twaalf maanden worden toegewezen.
# 3. Eigen zaak starten als student
Dankzij het statuut van student-zelfstandige kan je tegenwoordig ook eenvoudig een eigen zaak starten als student. In principe word je beschouwd als zelfstandige in hoofdberoep. Wel kan je in tegenstelling tot andere zelfstandigen een vermindering van sociale bijdragen verkrijgen. Zo hoef je niet de minimale bijdrage voor de sociale zekerheid te betalen. Belangrijk is wel dat je aan een aantal voorwaarden voldoet. Zo moet je natuurlijk studeren (minimaal 27 studiepunten per jaar), regelmatig lessen volgen en deelnemen aan examens. Ook mag je maximaal 25 jaar oud zijn.
Het nadeel van een eigen zaak starten als student is dat je geen rechten opbouwt in de ziekteverzekering. Zo blijf je ook voor de geneeskundige zorgen volledig afhankelijk van jouw ouders die in principe ook kinderbijslag genieten indien je maximaal 240 uren per kwartaal werkt voor jouw zaak. Hierbij moet je echter wel rekening houden met verschillende grensbedragen waarbij je al dan niet sociale rechten opbouwt en/of ten laste blijft van jouw ouders. Laat je dan ook vooraf goed informeren: soms kan een enkele euro meer verdienen wel heel ingrijpende gevolgen hebben.
Tot slot kan je heel wat ondersteuning genieten indien je beslist om een eigen zaak te starten als student. Zo heeft iedere studentenstad wel zijn eigen initiatieven. In Gent is er bijvoorbeeld Gentrepeneur, in Antwerpen is er TakeOffAntwerp, in Leuven is er ADC Leuven en in Brugge kan je dan weer terecht bij Turbo. Ook VOKA biedt diverse formules aan om student-ondernemers te helpen.
# 4. Eigen zaak starten zonder bedrijfsbeheer
Lange tijd moesten startende ondernemers verplicht over een basiskennis bedrijfsbeheer beschikken. Toch is een eigen zaak starten zonder bedrijfsbeheer binnenkort ook mogelijk. Voorwaarde is wel dat de zaak opgericht wordt na 1 september 2018. Bovendien moet je een eigen zaak starten in Vlaanderen. In Wallonië en Brussel is een eigen zaak starten zonder bedrijfsbeheer in principe niet mogelijk.
Ook wie in Vlaanderen een eigen zaak start voor 1 september 2018, zal nog steeds over een attest basiskennis bedrijfsbeheer moeten beschikken. Indien je echter over het juiste diploma beschikt, kan je ook voordien een eigen zaak starten zonder bedrijfsbeheer. Het moet dan gaan om een diploma hoger onderwijs of om een universitair diploma. Bij diploma’s die men behaalde voor 30 september 2000 gelden andere regels. Hier kan je eenvoudiger een eigen zaak starten zonder bedrijfsbeheer: ook een getuigschrift hoger algemeen kunst- of technisch secundair onderwijs volstaat. Eveneens kan een getuigschrift hoger BSO (afdeling handel, boekhouding of verkoop) volstaan om een eigen zaak te starten zonder bedrijfsbeheer.
# 5. Eigen zaak starten zonder geld
In tegenstelling tot wat sommigen denken is een hoog startkapitaal lang niet altijd nodig. Voor een groot aantal beroepen zijn dure investeringen niet noodzakelijk. Dat is bijvoorbeeld het geval voor zelfstandige telefonisten, vertalers en copywriters. Meestal gaat het eveneens over zelfstandige activiteiten die op vlak van aansprakelijkheid maar weinig risico’s behelzen. Zij kunnen dan ook kiezen voor de laagdrempelige eenmanszaak waarbij een eigen zaak starten zonder kapitaal eenvoudig mogelijk is. Eventueel is een eigen zaak starten in bijberoep om een gelijkaardige reden ook interessanter.
Is een eigen zaak starten als eenmanszaak te risicovol? Dan kan je ook op een andere manier een zaak starten zonder eigen vermogen: de S-BVBA biedt hier redding. Hiervoor moet je wel langs de notaris en zal je eveneens over een financieel plan moeten beschikken. Zowel de notaris als de boekhouder of accountant zullen extra kosten vergen, maar mogelijks heb je met enkele euro’s voldoende startkapitaal voor het oprichten van jouw vennootschap.
Behoort een eigen zaak starten zonder geld niet tot de mogelijkheden? Dan kan je uiteraard ook externe financieringsmiddelen opzoeken. Kredietinstellingen zal je moeten overtuigen. Ook crowdfunding of onderhandse leningen behoren tot de mogelijkheden. Hiernaast heeft de overheid eveneens verschillende kredietformules uitgewerkt. Zo kan je ook beroep doen op de verschillende fondsen van de bevoegde overheid. In Vlaanderen gaat het bijvoorbeeld om de kmo-cofinanciering van het Participatiefonds Vlaanderen. Hiernaast is er ook de eerder aangehaalde Startlening+ en zijn er bijzondere subsidies. Raadpleeg de subsidiedatabank voor ondernemingen om potentiële subsidies op te sporen.