Steeds meer bekende bedrijven kiezen voor franchiseformules. Deze franchisegevers lenen hun concept en merknaam uit om zo een ruimer doelpubliek te bereiken. Natuurlijk heeft zo’n franchiseovereenkomst ook heel wat voordelen voor de franchisenemer die beroep kan doen op het netwerk, de bekendheid en de expertise van de franchisegever. Toch vormt een franchiseovereenkomst een bijzondere speler in het Belgisch recht. Soms kan dat ook voor moeilijkheden zorgen. Denk bijvoorbeeld aan de situatie van een faillissement of de afhandeling bij geschillen. Wil ook jij een franchise winkel starten? Hieronder vind je alles wat je moet weten, gaande van jouw franchise starten tot het beëindigen ervan. Uiteraard heb ik ook aandacht voor de nadelen en voordelen van franchise.
Wat is een franchise?
De eerste vraag die zich natuurlijk stelt: wat is een franchise eigenlijk? Het concept ervan is vrij eenvoudig: bij een franchisingovereenkomst krijgt een franchisenemer het recht om de commerciële formule van de tegenpartij te gebruiken in ruil voor het betalen van een vergoeding. Die commerciële formule omvat meestal verschillende aspecten, gaande van recepten tot netwerken, merknamen, logo’s en andere individualiserende tekens. Hiernaast zal men in de franchisingovereenkomst een overdracht van knowhow terugvinden, evenals het recht om het merk van de franchisegever te gebruiken.
Hoe werkt franchise nu net? In ruil voor de rechten die de franchisenemer geniet, zal de franchisenemer een vergoeding moeten betalen aan de franchisegever. De vergoeding wordt door de partijen afgesproken en kan bijvoorbeeld een vaste maandelijkse of jaarlijkse vergoeding behelzen of vastgesteld worden op basis van een percentage van de omzet of winstcijfers. Soms wordt de vergoeding ook gewoon ingecalculeerd in de producten die de franchisenemer verplicht moet afnemen van de franchisegever. Dergelijke voorwaarden en andere regels maken deel uit van de franchiseovereenkomst. Vooral die andere regels zijn vaak belangrijk: op die manier behoudt de franchisegever steeds de mogelijkheid om reputatieschade door een individuele franchisenemer te voorkomen.
Enkele bekende franchise voorbeelden: McDonald’s restaurants, de Albert Heijn to go’s, Blokker en Panos.
Nadelen en voordelen franchise winkel starten
Vooraleer we kiezen voor een eigen franchise winkel is het belangrijk om de nadelen en de voordelen van franchise ten opzichte van elkaar af te wegen. Zowel voor de franchisenemer als -gever zijn die voor- en nadelen steeds aanwezig. Uiteraard heb ik voornamelijk aandacht voor de voor- en nadelen voor de franchisenemer.
Voordelen franchise starten
Enkele van de voornaamste voordelen van een franchise winkel starten (in hoofde van de franchisenemer), zijn:
- Eigen franchise winkel starten is eenvoudiger;
- Merkbekendheid: publiek kent de formule reeds en het succes is al bewezen;
- Niet opbouwen van een leveranciersnetwerk;
- Ondersteuning marketingactiviteiten door franchisegever;
- Lager ondernemingsrisico en een eenvoudigere kredietsituatie;
- In theorie blijft de franchisenemer zelfstandig en zijn of haar eigen basis;
- Genieten van trainingen die door de franchisegever worden aangeboden;
- …
Uiteraard zullen de exacte voordelen steeds afhankelijk zijn van de concrete invulling van de franchiseovereenkomst. Vooral bij een groeiende zaak is het mogelijk om betere voorwaarden af te dwingen en zo extra sterk van de voordelen van franchise te genieten.
Nadelen franchise winkel starten
Naast de verschillende voordelen van franchise zijn er zeker ook een aantal nadelen verbonden aan deze formule. Die nadelen moeten steeds afgewogen worden met de daar tegenoverstaande voordelen. Het gaat onder andere om volgende nadelen van franchise:
- Een franchise winkel starten staat niet gelijk aan innoveren;
- Hoewel het concept reeds succesvol is, staat het niet vast of dat in de gekozen regio ook succesvol zal zijn. Een marktonderzoek dringt zich op;
- De zelfstandigheid van de franchisenemer is niet optimaal: er worden heel wat regels, richtlijnen en procedures opgelegd die de franchisenemer moet volgen;
- Geen mogelijkheid om een eigen merk op te bouwen, terwijl de franchisenemer moet betalen voor het merk van een andere partij;
- Het integraal ondernemingsrisico ligt bij de franchisenemer (hoewel hier andersluidende afspraken mogelijk zijn);
- Contractuele clausules leggen vaak heel sterke beperkingen op voor de franchisenemer;
- Geen mogelijkheid om bij verkoop een meerwaarde te genieten voor de naamsbekendheid: de naamsbekendheid behoort nu eenmaal toe aan de franchisegever;
- …
De verhouding tussen franchisenemer- en gever
Hoewel de franchiseovereenkomst de regels vastlegt tussen de verschillende partijen, blijven zij in principe onafhankelijke ondernemers.
Zo moet de franchisenemer zelf zijn inschrijving in het handelsregister regelen en beschikt hij zelf over een ondernemingsnummer. Als franchisenemer geniet hij een eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van zijn klanten, leveranciers en derden. Ook de franchisegever is voor hem een derde contractspartij, hoewel de voorwaarden soms sterke beperkingen kunnen opleggen. In de praktijk beschikt de franchisenemer dan ook over zijn eigen vermogen. De winkel is de persoonlijke eigendom van de franchisenemer (of zijn verhuurder), zonder afbreuk te doen aan de waarde van eventuele merken of logo’s.
Ook hier merken we echter vaak dat de franchiseovereenkomst de afstand tussen de twee partijen tracht te beperken. Dat kan het bijvoorbeeld doen door de franchisenemer te verplichten om een onroerend goed van de franchisegever te huren. Ook kan er een eventueel voorkooprecht overeengekomen worden: indien de franchisenemer stopt, de overeenkomst verbreekt of failliet gaat, kan de franchisegever het handelsfonds en het gebouw bij voorkeur overnemen.
Hoewel de partijen onafhankelijk van elkaar bestaan, zijn ze hoe dan ook gehouden tot een intensieve samenwerkingsplicht en dit in een bijzondere vertrouwensrelatie. Zo kan de franchisegever op grond van de overeenkomst richtlijnen opleggen in verband met de uitbating, de inrichting van de handelszaak en het eenvormig na te streven imago. Ook zal de franchisegever de franchisenemer moeten bijstaan en advies verlenen. Vooral voor zij die een franchise winkel starten is dat advies vaak heel belangrijk.
Hoewel sommigen het één van de voornaamste voordelen van franchise noemen, zijn er ook beperkingen van toepassing op deze samenwerking. Indien de franchisegever zich immers te veel inmengt in de activiteiten van de franchisegever, loopt die eerste het risico om in sommige gevallen medeaansprakelijk te zijn voor het faillissement van die laatste. Zo zal de franchisegever enkel bijstand mogen verlenen in het kader van de “normale gevolgen van de overeenkomst”. Bijstand bij het bepalen van de productprijzen, is zo’n normaal gevolg. Bijstand bij het voeren van de boekhouding, is dat dan weer niet.
Hoe een franchise starten?
Wanneer het idee ontstaat om een franchise winkel te starten, zal meestal het gesprek aangegaan worden met verschillende franchisegevers. Er zijn immers vaak verschillende franchise mogelijkheden in België. Hierbij is natuurlijk een en ander afhankelijk van in welke sector je een franchise winkel starten wil: in sommige sectoren zijn er nu eenmaal veel meer franchise formules in België.
Win advies in
Is franchising voor jou wel de beste optie? Onder welke vennootschapsvorm ga je het toepassen? En wat zijn de boekhoudkundige consequenties? Het zijn slechts een aantal zaken die je jezelf moet afvragen. Een boekhouder is hierbij de geknipte persoon om deze vragen voor jou te beantwoorden. Heb je nog geen boekhouder? Dan is het misschien wel hoog tijd. Vul dit aanmeldformulier in en ontvang drie offertes van boekhouders die ervaring hebben met franchisingconcepten.
Franchise mogelijkheden België
Hieronder geven we een overzicht van de verschillende franchise formules in België en dit per activiteitengroep. In dit overzicht zijn uiteraard niet alle franchise formules van België opgenomen. We hebben echter voornamelijk aandacht voor franchisegevers die momenteel (sterk) inzetten op het uitbreiden van hun franchisenetwerk.
Bouw en doe-het-zelf: Brico, Daniel Moquet en Brico City;
Decoratie en huisinrichting: Gautier, Winsol, Troc, Heytens, Cuisinella, Reddy Keukens, carréblanc Paris, Mobalpa, Vanden Borre Kitchen, Cuisines Raison, Kvik en Ixina;
Dienstensector: Engels&Völkers, Kids&Us language school, Aloha Mental Arithmetic, Troc en Pirtek 24/7 hydrauliekservice;
Gespecialiseerde handel: Tom&Co en Yves Rocher;
Horeca: YouWok, Deli Traiteur, Copper Branch, Balls & Glory, point chaud, Domino’s Pizza en Lunch Garden;
Mode: La compagnie des Petits en Veritas;
Gezondheid en welzijn: Snap Fitness 24-7, dietplus, proti balance en Anytime Fitness;
Detailvoeding: Valentino Chocolatier en Galler Chocolatier;
Supermarkten: Albert Heijn, Spar, Carrefour Market, Carrefour express en Intermarché.
Uiteraard kan je ook beroep doen op een franchise vereniging om franchisenemer- en gever samen te brengen. Zo’n franchise vereniging speelt dan ook een steeds belangrijkere rol in het Belgisch franchisewezen. Zo doet men in een franchise overeenkomst vaak beroep op een beding dat verwijst naar de arbitrage van de Belgische Franchise Federatie.
Precontractuele onderhandelingen
Eenmaal er een geschikte franchisegever gevonden is, zullen de onderhandelingen tussen de twee partijen ontstaan. Het is belangrijk om te weten dat de wet betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkingsverbanden van toepassing is op die onderhandelingen. Zo zal je bijvoorbeeld vooraf een ontwerp van de franchiseovereenkomst moeten ontvangen, is er een geheimhoudingsplicht en zijn de onderhandelingen minder vrijblijvend dan ze soms doen vermoeden. Zomaar de onderhandelingen abrupt verbreken, kan bijvoorbeeld niet. Vooraleer we een franchise starten, zijn we dan ook maar beter zeker van onze zaak.
Ontstaan van een franchiseovereenkomst
Indien de onderhandelingen de goede weg opgaan, zal uiteindelijk een franchiseovereenkomst ontstaan. De rechtsleer heeft de krijtlijnen van zo’n franchiseovereenkomst vastgelegd. We spreken dan ook enkel van een franchise indien voldaan is aan vier voorwaarden:
- De partijen blijven onafhankelijk ten opzichte van elkaar;
- De partijen verbinden zich ertoe om intensief samen te werken (intensiever dan bij een concessieovereenkomst);
- De overeenkomst wordt gesloten onder bezwarende titel (tegen betaling);
- De franchisegever staat aan de franchisenemer een gebruiksrecht toe ten aanzien van de bedrijfsformule (minimaal bestaande uit een merk, handelsnaam of uithangbord én knowhow).
Franchise winkel starten
Uiteindelijk zal je een franchise winkel starten kunnen. Ook hier is niet altijd een volledige vrijheid mogelijk. Zo zal een franchise winkel starten in de nabijheid van een andere franchisenemer verboden zijn. Ook zal de gekozen locatie mogelijks moeten voldoen aan een aantal vereisten die door de franchisegever worden opgelegd.
Hiernaast raad ik aan om steeds vooraf na te gaan of de gekozen locatie wel voldoende potentieel biedt. Een bewezen concept is immers nog niet bewezen in de nog niet vertegenwoordigde regio en het risico rust dan ook volledig bij de franchisenemer. Het is niet omdat je kiest voor franchise dat een marktonderzoek en een ondernemingsplan achterwege hoeven te blijven, integendeel.
Beëindigen van een franchise
In de franchiseovereenkomst neemt men vaak bepalingen op met betrekking tot het beëindigen van de samenwerking. Onder andere een ontbindende voorwaarde behoort tot de mogelijkheden. Echter kan ook de rechtbank de overeenkomst gerechtelijk ontbinden. Dat is bijvoorbeeld het geval indien de franchisegever de noodzakelijke goederen niet levert ten gevolge van diens financiële problemen.
Bij het beëindigen van de franchiseovereenkomst zal de franchisenemer hoe dan ook de goederen van de franchisegever terug moeten geven. Denk onder andere aan reclameborden of meubilair. Iedere verwijzing naar de handelsnaam en de knowhow van de franchisegever moet hoe dan ook verdwijnen en de vroegere franchisenemer zal geen onduidelijkheid mogen scheppen over het al dan niet behoren tot de distributieketen: er moeten voldoende verschillen bestaan tussen de nieuwe zaak en de vroegere zaak. Een vroegere franchisenemer van Panos zal bijvoorbeeld wel een broodjeszaak mogen starten, maar de samenstelling van de broodjes en de naamgeving ervan zal moeten verschillen van de vroegere franchisegever. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor de inrichting van de zaak of de jaarlijks terugkomende speciale deals.
Uiteraard moet er bij het beëindigen van de overeenkomst ook rekening gehouden worden met eventuele contractuele afspraken. Denk aan confidentialiteitsclausules, niet-concurrentiebedingen, bedingen die het lot van (bederfbare) voorraden regelen, voorkooprechten, aankoopopties of huurovereenkomsten die de franchiseovereenkomst volgen. Gaat het om een onrechtmatige stopzetting van de samenwerking? Dan behoort ook een (fikse) schadevergoeding tot de mogelijkheden. Het zijn stuk voor stuk zaken waar reeds tijdens de precontractuele onderhandelingsfase rekening mee dient te worden gehouden.
Moeilijkheden bij faillissement
Een laatste aspect waar ondernemers maar zelden rekening mee houden wanneer ze een franchise winkel starten, is de problematiek van een faillissement. In principe moet de overeenkomst immers ook na een faillissement door de curator (en de latere overnemer) nagevolgd worden.
In de praktijk neemt men echter vaak in de franchiseovereenkomst op dat de overeenkomst een zogenoemd intuitu personae-karakter heeft: de overeenkomst is persoonsgebonden en door het verdwijnen van de persoon (faillissement) eindigt ook de overeenkomst. Toch kan het faillissement van de franchisegever grote gevolgen hebben voor de franchisenemer die investeringen in het kader van de franchiseovereenkomst verloren ziet gaan.
Hoe dan ook zal de afhandeling van het faillissement moeilijk worden: het actief en het passief van de franchisenemer en -gever lopen immers vaak samen en de verschillende overeenkomsten zorgen voor een onduidelijke situatie: het faillissement van één partij zal de situatie van de andere partij onlosmakelijk beïnvloeden. Ook hier houd je maar beter rekening mee vooraleer je overgaat tot een franchise winkel starten. Misschien toch maar even de financiële situatie van de franchisegever nagaan? Dat is inderdaad een aanrader.
