Soms is het genoeg geweest. Het pensioen of een nieuwe uitdaging wacht ons op. In zo’n geval is het niet onlogisch dat men de activiteiten staakt en de zaak aan een derde wordt overgelaten. Hoewel een onderhandse overeenkomst volstaat, is zo’n overname echter geen eenvoudige procedure. Hieronder geef ik de basisbeginselen weer van zo’n overname van een bedrijf, waarbij ik ook aandacht heb voor een aantal aandachtspunten. De overdracht met behoud van controle wordt hier echter achterwege gelaten.
Wat te doen bij overname bedrijf?
In principe is het perfect mogelijk om via een onderhandse akte de aandelen van een vennootschap over te nemen. Een gewoon contract is bij de overname van het bedrijf voldoende. Passeren langs de notaris is dan ook niet noodzakelijk. Wel moeten we een onderscheid maken tussen twee situaties. Bij aandelen aan toonder, zoals we het wel eens zien bij een nv, wordt de overnemer pas eigenaar van zodra de aandelen hem ook effectief materieel werden geleverd. Bij aandelen op naam zal de overdracht dan weer gebeuren bij de aftekening van het aandelenregister
In de praktijk is de overname van een bedrijf natuurlijk een stuk ingewikkelder.
Overname bedrijf & aandachtspunten
Aan de overname van het bedrijf zijn een aantal risico’s, zo ook aandachtspunten, verbonden. Ook het risico gaat bij de overname van het bedrijf over. Niet voor niets zal een overnameprocedure altijd een langere periode behelzen. Zowel de overnemer als overlater willen immers een aantal zekerheden, ook wat de aansprakelijkheid na de overname betreft. Hieronder licht ik een aantal van die aandachtspunten toe en dit vanuit het oogpunt van de overnemer.
Fiscaal risico bij overname bedrijf
Men zegt wel eens dat de overname van een zaak fiscaal neutraal is. Zo zouden de afschrijvingen gewoon verder lopen en zouden er op fiscaal vlak geen wijzigingen plaatsvinden. Toch is er ook een fiscaal risico bij overname van een bedrijf.
Zo kan een vennootschap haar fiscale verliezen, investeringsaftrek en overdraagbare notionele interestaftrek niet meer in aftrek brengen vanaf het jaar waarin de controle over de vennootschap wijzigt. Het gaat om de wijziging van de meerderheid van de aandelen of om het geval waarin een aandeelhouder door een nieuwe overdracht van de aandelen een meerderheid verwerft. Om constructies te voorkomen, kijkt men ook naar wie de onrechtstreekse controle heeft door bijvoorbeeld de overname van een moederonderneming.
Men kan dit fiscaal nadelig gevolg echter voorkomen door aan te tonen dat de controlewijziging voldoet aan de ‘rechtmatige financiële of economische behoeften’. Denk onder andere aan een overname van een zaak in het kader van een herstructurering.
Financieel risico bij overname bedrijf
Bij de overname van een bestaand bedrijf zal je een juridisch sluitend contract moeten opstellen. Uiteraard zal je je ook moeten vergewissen van de financiële toestand. De boekhouder of accountant zal de nodige informatie vrijgeven. Ook kan je zelf een en ander doen.
In de eerste plaats kan je contact opnemen met de RSZ om na te gaan over het bedrijf er al dan niet schulden heeft. Ook zal je moeten nagaan of er steeds voldoende bedrijfsvoorheffing werd ingehouden en doorgestort. Uiteraard zal je de verkregen cijfers ook vergelijken met de laatste jaarrekening. Die jaarrekening kan je opvragen bij de Nationale Bank. De verkregen resultaten zijn uiteraard niet alleszeggend: het is niet omdat er geen schulden openstaan bij de Belastingdienst dat er geen schulden kunnen zijn bij verhuurders of andere derden. Daarom zal je best ook de diverse afgesloten contracten nagaan en ook hier een en ander grondig uitspitten. Op die manier ben je zeker dat je geen kat in de zak koopt.
Maar wat is op basis van het gevoerd financieel onderzoek nu een ideale aankoopprijs? Er bestaan verschillende manieren om de waarde van de onderneming te schatten. Vaak kiest men voor de substantiële of de zogenoemde economische methode, hoewel ook de marktmethode steeds meer aan belang wint. Weet overigens dat men idealiter een berekening maakt op basis van verschillende methodes om zo een accurater cijfer te bekomen.
Economische methode
Bij de economische methode weegt men de bestaande en potentiële inkomstenstroom ten opzichte van elkaar af. Hieraan koppelt men ook een risicoprofiel. In de praktijk gaat het om de bepaling van de huidige of geactualiseerde waarde van alle te verwachten inkomsten. Op basis van het risicoprofiel bepaalt men tot slot een actualisatievoet.
Substantiële methode
Bij de substantiële methode gaat men uit van een onderzoek naar de activa van de onderneming. Hierbij houdt men echter ook rekening met de mogelijkheden tot tegeldemaking en de eraan verbonden risico’s. Denk bijvoorbeeld aan een aangevochten bouwvergunning. Het geheel zal men verrekenen met de passiva om zo een cijfer in lijn met het netto-actief te bekomen.
Marktmethode
De waarde van een product is nog steeds wat de hoogste bieder wil betalen. Net zoals men bij de prijsbepaling van een iPhone geen onderzoek doet naar de potentiële inkomstenstroom (economische methode) of naar de waarde van de onderdelen ervan (substantiële methode), geldt dat ook voor sommige ondernemingen. Vooral in de IT-sector zal de marktmethode belangrijk zijn. Het is meteen ook de verklaring waarom bedrijven zoals Facebook en Google soms miljarden over hebben voor een succesvol IT-bedrijf. Bij de marktmethode vertrekt men immers van de waarde die gelijkaardige overnametransacties toegekend kregen. Uiteraard zal men in de praktijk zeker ook rekening houden met het marktpotentieel.
Vergunningen & risico overname bedrijf
Wanneer je een zaak overneemt, hoef je niet opnieuw een milieuvergunning aan te vragen. Op dat vlak gaat er heel wat werk aan jou voorbij. Belangrijk is natuurlijk wel dat de onderneming over de juiste vergunningen beschikt. Bovendien zal je de overname ook moeten melden bij de verstrekkende overheid.
Hoe dan ook ga je best na of de correcte milieuvergunningen werden verleend, net als de omgevingsvergunning. Controleer zeker ook de bestemming van het gebied en laat de uitroeptekens opdoemen indien het om een zonevreemde classificatie zou gaan.
Opletten bij overname van een winkel
Bij de overname van een winkel neem je ook het klantenbestand over. Ook die overname is niet vrijblijvend: je blijft gebonden aan eventuele afspraken met de klant. Zo kan je bijvoorbeeld niet zomaar een spaarkaart weigeren of de actie ineens stopzetten. Zeker indien je de klantenkaart wenst stop te zetten, zal je vooraf moeten nagaan onder welke voorwaarden die kaart werd aangeboden. Overigens zal je de stopzetting kenbaar moeten maken. Dat kan bijvoorbeeld door de klant per mail te verwittigen en duidelijke mededelingen op te hangen in de winkel.
Lees ook: Wat zegt de wetgeving over het verkopen in en uit de winkel?
Regel de overname van het onroerend goed
Met de overname van het handelsfonds gaat de eigendom van het onroerend goed niet automatisch over. Dit moet immers via een onderhandse verkoopovereenkomst – onafhankelijk van het overnamecontract- individueel worden verkocht. Omdat je dan nog niet weet of de onderhandelingen met betrekking tot de overname van het handelsfonds succesvol zullen zijn, neem je maar beter een ontbindende voorwaarde op.
Werd het pand gehuurd? Dan zal je rekening moeten houden met de huurovereenkomst en de toepasselijke regels. Zo kan een huurovereenkomst lang niet altijd zomaar worden overgedragen.
Overname bedrijf & werknemers
Bij een overname van een bestaand bedrijf, neem je zowel de rechten als de plichten van het bedrijf over. Zo moet je bij de overname van een handelszaak de contracten met leveranciers blijven opvolgen, terwijl je de openstaande schuldvorderingen nog steeds kan innen. Hetzelfde principe geldt ook voor het personeel: principieel is er een overname van het personeel na de overname van het bedrijf. Echter bestaat er ook een uitzondering op dit principe.
Regeling overname personeel na overname bedrijf
De regeling met betrekking tot de overname van het personeel na de overname van het bedrijf, is uitgewerkt in cao nr. 32bis. Het gaat voornamelijk over de bescherming van de rechten van de medewerkers: bij de overname van het bedrijf behouden zij hun rechten.
Wel zijn er een aantal uitzondering op dit principe. Als de overgang bijvoorbeeld het gevolg is van een gerechtelijk akkoord, kan men in samenspraak me de vakbondsafvaardiging wijzigingen doorvoeren met als doel de werkgelegenheid veilig te stellen. Ook hier primeert echter het belang van de medewerkers.
Overname bedrijf & werknemers: uitzondering mogelijk!
Op het principe van de overname van het personeel na de overname van het bedrijf, geldt een belangrijke uitzondering. Zo is men niet verplicht om de medewerkers over te nemen indien het gaat om een overname van de zaak ten gevolge van een faillissement of een gerechtelijk akkoord met boedelafstand.
Financiering overname bedrijf
Bij de overname van een bedrijf is een fikse investering noodzakelijk. Ook hier zal je mogelijks beroep moeten doen op externe middelen. In principe geldt hetzelfde als voor een startende ondernemer: je zal een financieel plan moeten kunnen voorleggen waarbij je aantoont dat het risico beperkt blijft. Wel is het zo dat je ook op een aantal voordelen beroepen kan doen.
Vooral interessant zijn een vendor loan, een wininlening, KMO-cofinanciering, een Startlening+ of crowdfunding. Indien dat weinig mogelijkheden biedt, kan je eventueel ook aankloppen bij verschaffers van risicokapitaal. Denk onder andere aan seedfondsen en participatiemaatschappijen.
Verloop overname zaak
Op basis van wat ik hierboven beschreven heb, is het reeds duidelijk welke aspecten er bij de overname van een bedrijf belangrijk zijn. De overname van een zaak zal om die reden bijna altijd eenzelfde traject volgen.
Letter of intent: intentie tot overname bedrijf
In eerste instantie zal je een letter of intent ondertekenen. Hierbij geef je aan de intentie te hebben om de zaak over te nemen en de onderhandelingen op te starten. Vaak neemt men in de letter of intent ook bepalingen op omtrent het verloop van de onderhandelingen, de waardebepaling en de vrijgave van gegevens. Soms kan zo’n letter of intent echter ook een stuk uitgebreider zijn en al bijna doen denken aan het overnamecontract.
Aandachtspunt: neem steeds een aantal ontbindende of opschortende voorwaarden op en maak afspraken over de te volgen procedures.
Due diligence: zorgvuldigheidsonderzoek bij overname bedrijf
Eerder haalden we al aan dat je als kandidaat-overnemer maar beter een uitgebreid inzicht hebt met betrekking tot de financiën van de onderneming. Ook voor de waardebepaling is dat niet onbelangrijk. Niet alleen de jaarrekeningen maar ook de contracten komen in deze onderzoeksfase uitgebreid aan bod.
Closing: feitelijke overdracht en betaling
Indien de due diligence geen problemen oplevert en de partijen het eens raken over alle details, zal men het overnamecontract sluiten. Nadien vindt de overdracht plaats en zal de koper de overnameprijs betalen.
