Lange tijd volstond enkel een basiskennis van het bedrijfsbeheer om een eigen zaak te beginnen. De economische realiteit zorgt er echter voor dat er steeds vaker vergunningen hun intrede doen. Anderzijds zou de verplichting van het basiskennis van het bedrijfsbeheer dan weer komen te vervallen. Welke vergunningen je nodig hebt om een bedrijf te starten, hangt dan ook af van welke zelfstandige activiteit je zal uitoefenen. Hieronder doen we enkele van de voornaamste speciale vergunningen uit de doeken. We starten echter eerst met het algemene principe en hebben ook aandacht voor de vier uitzonderingsclusters.
Welke vergunningen heb ik nodig voor een eigen bedrijf? In principe geen, maar…
In België is het de vestigingswetgeving die de formaliteiten regelt die noodzakelijk zijn om zich als zelfstandige te kunnen vestigen. In de eerste plaats gaat het om algemene vestigingsvoorwaarden die voor iedere startende zelfstandige van toepassing zijn. Denk maar aan de basiskennis van het bedrijfsbeheer en de verplichting om zich in te schrijven in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO).
In België zijn er echter ook zogenoemde ‘gereglementeerde beroepen’ waar bijkomende voorwaarden van toepassing zijn. Er zijn vier grote clusters waarvan drie clusters hun regels krijgen opgelegd door een Koninklijk Besluit (KB). De clusters ‘personenverzorging’ (bv. kapper en opticien), ‘bouw en elektrotechniek’ (bv. tegelzetter en dakwerker) en ‘fietsen en motorvoertuigen’ (bv. verkoper tweedehandswagens en fietshersteller) kennen zo’n eigen KB.
Hiernaast bestaat er nog een vierde cluster, namelijk ‘voeding’ (bv. bakker en slager-groothandelaar). Voor deze cluster is er nog geen nieuw KB verschenen, waardoor de reeds bestaande wetgeving nog steeds van toepassing is. Vooral het verkrijgen van een toelating van het FAVV (Federaal Voedselagentschap) is belangrijk. Overigens zijn er ook beroepen die geen indeling in een cluster genieten maar waarvoor toch bijkomstige voorwaarden gelden. Dat is onder andere het geval voor de installateur-frigorist en de droogkuiser-verver.
Welke vergunningen heb ik nodig om een bedrijf te starten: cluster personenverzorging
Voor de cluster personenverzorging zijn geen bijzondere vergunningen noodzakelijk. Wel stelt de wetgever extra vestigingsvoorwaarden (noodzaak van een diploma) voor verschillende beroepen. Dat is onder andere het geval voor kappers, schoonheidsspecialisten, voetverzorgers en masseurs.
Wat weinigen overigens weten is dat ook begrafenisondernemers onder de cluster personenverzorging vallen. Ook zij moeten een grondige beroepsbekwaamheid aantonen vooraleer ze als begrafenisondernemer aan de slag kunnen gaan.
Welke vergunningen heb ik nodig voor een eigen bedrijf: cluster bouw en elektrotechniek
In de cluster bouw en elektrotechniek is het eveneens noodzakelijk om bijkomend de beroepskennis aan te tonen. In de eenmanszaak is het het ondernemingshoofd of een aangestelde die de beroepskennis moet aantonen. In een vennootschap is het dan weer het orgaan van de vennootschap (bestuurder of zaakvoerder), een werkende vennoot of een werknemer belast met de technische leiding die de beroepsbekwaamheid en -kennis dient te bewijzen.
Eventueel zal ook een aanvraag tot registratie als aannemer noodzakelijk zijn. Het gaat om een vergunning voor zij die werken in onroerende staat wensen uit te voeren voor de overheid. Een erkenning geldt altijd voor vijf jaar en geschiedt in specifieke categorieën.
Welke vergunningen heb ik nodig om een bedrijf te starten: cluster fietsen en motorvoertuigen
In principe zijn ook hier geen bijzondere vergunningen noodzakelijk. Wel moet een bijzondere vorm van (inter)sectorale beroepsbekwaamheid aangetoond worden. Voor de intersectorale beroepsbekwaamheid volstaat het om het door de wetgever gevraagde diploma voor te leggen. Verder zal ook een sectorale beroepsbekwaamheid bewezen moeten worden dat betrekking heeft op verschillende domeinen, zoals de rijwielactiviteiten en de motorvoertuigenactiviteiten.
Bij deze cluster zullen vergunningen de zelfstandige in theorie niet belemmeren. In de praktijk is dat echter vaak anders. Zeker bij garages en motorvoertuigen zullen voornamelijk milieuvergunningen de uiteindelijke vestiging bemoeilijken.
Welke vergunningen heb ik nodig voor een eigen bedrijf: cluster voeding
In de cluster voeding is het niet alleen noodzakelijk om de nodige beroepskennis aan te tonen. Hiernaast zal je ook over een eetwarenvergunning moeten beschikken, na het indienen van een aanvraag bij het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen. Een eetwarenvergunning is noodzakelijk van zodra je voedingsmiddel fabriceert, invoert, in de handel brengt, verpakt en/of transporteert. Het FAVV kan overigens controles inlassen en de vergunning eventueel intrekken. Bovendien moet de zelfstandige ook een jaarlijkse bijdrage betalen aan het FAVV.
Wat betreft de eetwarenvergunning bestaan er drie regimes:
- Registratieregime: bij verkoop van voorverpakte levensmiddelen die minimaal drie maanden houdbaar zijn zonder koeling (gratis administratief onderzoek FAVV);
- Toelatingsregime: verkoop van niet-voorverpakte producten aan eindgebruiker (administratief onderzoek en onaangekondigde controles door FAVV);
- Erkenningsregime: bij industriële bedrijven zoals vleesfabrieken (FAVV voert verschillende onaangekondigde inspecties).
Hiernaast zijn ook andere vergunningen mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan een vergunning ambulante handel voor bakkers die ook op de lokale markt hun brood willen verkopen. In een eerder artikel deed ik al de regels en voorwaarden voor de toekenning van zo’n machtiging ambulante handel (leurkaart) uit de doeken.
Welke vergunningen heb ik nodig om een bedrijf te starten als buitenlander?
Ook niet-Belgen kunnen in België een zelfstandige activiteit uitoefenen. Vooraleer zij echter in België een zelfstandige activiteit uit mogen oefenen, moeten zij over een zogenoemde beroepskaart voor vreemdelingen beschikken. De beroepskaart is echter niet noodzakelijk voor zij met de nationaliteit van een van de lidstaten van de EER (Europa + IJsland, Noorwegen en Liechtenstein) en voor zij die de Zwitserse nationaliteit hebben.
Het verkrijgen van een beroepskaart kan gebeuren via de Belgische diplomatieke post in het land van verblijf of via een erkend Belgisch ondernemingsloket naar keuze.
Vergunningen zelfstandige bij alcoholverwerking en -toepassing
Zelfstandigen die alcoholhoudende dranken en dranken met ethylalcohol verkopen, vervaardigen of verwerken moeten beschikken over een vergunning ethylalcohol en alcoholhoudende dranken. Die vergunning is ook noodzakelijk voor ondernemingen die alcohol gebruiken voor andere toepassingen. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van alcohol voor wetenschappelijk onderzoek, voor productieprocessen in de medische sector of voor zij die gedenatureerde athylalcohol (schoonmaakmiddel) gebruiken in het kader van een economische activiteit.
De vergunning ethylalcohol en alcoholhoudende dranken volstaat overigens niet indien het gaat om sterke dranken die voor consumptie ter plaatse verkocht worden. Denk onder andere aan de verkoop van sterke dranken in cafés, hotels en restaurants. Zij moeten dan over een vergunning sterke dranken beschikken die ze moeten aanvragen bij de gemeente. Ook andere lokale vergunningen zijn mogelijk. Zo moet je bijvoorbeeld in Antwerpen over een vergunning beschikken om een kansspelautomaat of om een terras te plaatsen. Informeer vooraf goed bij de eigen gemeente welke lokale vergunningen de zelfstandige moet hebben.
Vergunningen zelfstandige beenhouwer-spekslager
Zelfstandigen die vers, bereid of verduurzaamd slachtvlees willen bereiden of bewaren om ze te verkopen, moeten over een vergunning beenhouwer-spekslager beschikken. De vergunning is echter niet noodzakelijk voor de verkoop van voorverpakt vlees, voorverpakt diepgevroren vlees en/of charcuterie. Sinds 2018 is die verplichte vergunning bovendien ook afgeschaft in Vlaanderen, maar bestaat het nog steeds in het Waalse en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Voor het verkrijgen van de noodzakelijke vergunning moet je de beroepsbekwaamheid bewijzen. De vergunning wordt afgeleverd door Agentschap Ondernemen en blijft onbeperkt geldig.
Vergunningen zelfstandige bij verkoop van tabaksproducten
Bij verkoop van tabaksproducten is een tabaksvergunning noodzakelijk. Deze vergunning moet aangevraagd worden voor iedere vestiging waar men tabak verkoopt. De vergunning moet minimaal acht dagen voor de start van de verkoop van de tabaksproducten aangevraagd worden.
Welke vergunningen heb ik nodig voor een eigen bedrijf op de kermis?
Indien je een kermisattractie uitbaat, mensen entertaint met een kermisactiviteit (bv. schminken van kinderen) of eten serveert aan tafel op een kermis, moet je over een machtiging tot het uitoefenen van kermisactiviteiten beschikken. Bij het niet serveren van eten aan tafel is een machtiging kermisactiviteiten niet noodzakelijk maar moet je wel over een machtiging ambulante handel (zie eerder) beschikken.
In de praktijk bestaan er twee soorten machtigingen voor kermisattracties. In de eerste plaats is er de ‘machtiging als werkgever’. Het gaat om een machtiging tot het uitoefenen van kermisactiviteiten voor de eigenaar van een eenmanszaak of de dagelijks bestuurder van de vennootschap.
Ook de personen die een kermisactiviteit uitoefenen voor rekening van een werkgever, moeten over een machtiging tot het uitoefenen van kermisactiviteiten beschikken. Deze tweede categorie noemen we de ‘machtiging als aangestelde verantwoordelijke’. Per kermisattractie moet minimaal één persoon aanwezig zijn die over zo’n machtiging beschikt.
Vergunningen zelfstandige bij gebruik van fyto-oestrogenen
Indien je gewasbeschermingsmiddelen of toevoegingsmiddelen verkoopt of verdeelt, ze aankoopt, opslaat of gebruikt in het kader van je beroepsactiviteiten of er voorlichting over geeft, moet je over een fytolicentie beschikken. Het gaat om een certificaat dat door de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid wordt afgeleverd. De toekenning geschiedt op naam en je moet ook een erkende opleiding gevolgd hebben.
Er bestaan drie soorten fytolicenties:
- NP en P3 (distributie en voorlichting): voor verkopers en voor personen die advies geven over het gebruik van producten (bij producten voor niet-professioneel gebruik: licentie NP; bij producten voor professioneel gebruik: licentie P3);
- P2 (professioneel gebruik): voor tuinaannemers en landbouwers die gewasbestrijdingsmiddelen gebruiken voor professioneel gebruik en voor houders van herten, geiten, schapen, alpaca’s en kleine herkauwers in het kader van professionele toepassingen;
- P1 (assistent professioneel gebruik): verplicht voor werknemers (tijdelijk, vast of loonwerker).
